Νέοι Δημοσιογράφοι για το Περιβάλλον

Κλιματική Αλλαγή και Λεσσεψιανοί Μετανάστες: Η εισβολή του Λεοντόψαρου

Κλιματική αλλαγή στη Μεσόγειο Θάλασσα

Η Μεσόγειος θάλασσα, η θάλασσά μας, είναι μια κλειστή θάλασσα με έκταση που δεν ξεπερνά το 1% των ωκεανών αλλά φιλοξενεί μέχρι και το 10% όλων των θαλάσσιων ειδών. Λόγω της κλιματικής αλλαγής, την οποία προκαλεί ο άνθρωπος με τις ενέργειές του, η Μεσόγειος θάλασσα θερμαίνεται κατά 20% πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Ποιες είναι οι συνέπειες του φαινομένου αυτού;

Μελέτες έχουν δείξει πως λόγω της κλιματικής αλλαγής οι πληθυσμοί των θαλάσσιων οργανισμών έχουν μειωθεί δραματικά τα τελευταία 50 χρόνια. Τα μισά είδη καρχαριών και σαλαχιών θεωρούνται απειλούμενα. Την ίδια ώρα εξαιτίας της υπερθέρμανσης του πλανήτη πολλά ψάρια απομακρύνονται από τις ακτές και μεταναστεύουν σε πιο βαθιά νερά ή ακόμη και στους πόλους για να βρουν τις κατάλληλες θερμοκρασίες. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τη μείωση του πληθυσμού των ψαριών στη Μεσόγειο.

Οι Λεσσεψιανοί Μετανάστες είναι μια απειλή

«Λεσσεψιανοί μετανάστες» ονομάζονται οι θαλάσσιοι οργανισμοί όπως ψάρια, μαλακόστρακα, μαλάκια και φυτά που μεταναστεύουν στη Μεσόγειο θάλασσα από την Ερυθρά θάλασσα μέσω της Διώρυγας του Σουέζ. Πήραν το όνομά τους από τον Γάλλο αρχιτέκτονα Φερντινάντ ντε Λεσσέψ ο οποίος ήταν υπεύθυνος για το έργο της διώρυγας. Η Λεσσεψιανή μετανάστευση έχει κυρίως αρνητικές συνέπειες και επιπτώσεις για τα οικοσυστήματα και τους κατοίκους της Μεσογείου. Ένας Λεσσεψιανός μετανάστης είναι και το Λεοντόψαρο το οποίο εισέβαλε στη Μεσόγειο θάλασσα, λόγω της κλιματικής αλλαγής.

Η εισβολή του Λεοντόψαρου στην Κύπρο

Ως ομάδα των Νέων Δημοσιογράφων για το Περιβάλλον του Γυμνασίου Επισκοπής μελετήσαμε το Λεοντόψαρο, έναν από τους Λεσσεψιανούς μετανάστες που απειλεί τη βιοποικιλότητα της Μεσογείου. Έφτασε στη Μεσόγειο το 1991 και προέρχεται από τον Ινδικό Ωκεανό και την Ερυθρά Θάλασσα. Το ψάρι αυτό έχει το επιστημονικό όνομα Pterois miles και ανήκει στην ίδια οικογένεια με την Σκορπίνα και τη Δράκαινα. Το πανέμορφο αυτό ψάρι έχει κόκκινες, λευκές και μαύρες ρίγες και το μήκος του φτάνει τα 35 εκατοστά. Έχει δηλητηριώδη αγκάθια στη ράχη του και τα πλευρικά πτερύγια μοιάζουν με μακριές φτερούγες. Στην Κύπρο το Λεοντόψαρο εμφανίστηκε το 2012 και από το 2015 άρχισε να εξαπλώνεται και στις ελληνικές θάλασσες. Είναι ψάρι «εισβολέας», σαρκοφάγο και χωροκατακτητικό με τάση να επικρατεί των υπολοίπων ψαριών. Τρομάζει τη λεία του με γρήγορες κινήσεις των πτερυγίων του και μετά ανοίγει το στόμα του και στην κυριολεξία την καταπίνει. Το λεοντόψαρο εξαπλώνεται γρήγορα και αυτό αποτελεί πρόβλημα για το οικοσύστημα, εφόσον τα ενδημικά είδη ψαριών δεν αναγνωρίζουν τον νέο «θηρευτή» και εύκολα γίνονται λεία του. Τα «ντόπια» ψάρια δεν αναγνωρίζουν το είδος αυτό, ούτε ως τροφή ούτε ως εχθρό, με αποτέλεσμα αφενός τα λεοντόψαρα να μην κινδυνεύουν από άλλα ψάρια και αφετέρου να βρίσκουν εύκολα τροφή.

Πώς διερευνήσαμε το περιβαλλοντικό πρόβλημα αυτό;

Εικόνα 1: Η συνέντευξη που πήραμε από την κα Κατερίνα Γεωργίου του Τμήματος Αλιείας.

Διενεργήσαμε βιβλιογραφική έρευνα και συντάξαμε Ερωτηματολόγιο για τη συνέντευξή μας, που πήραμε από τη Λειτουργό του Τμήματος Αλιείας κα Κατερίνα Γεωργίου. Διενεργήσαμε τη συνέντευξή μας και πήραμε σημαντικές πληροφορίες για το Λεοντόψαρο και την εισβολή του στη Μεσόγειο και τις θάλασσες της Κύπρου. Επίσης, επισκεφθήκαμε το Κυπριακό Κέντρο Περιβαλλοντικής Έρευνας και Εκπαίδευσης ΚΥΚΠΕΕ, με τους συμμαθητές μας, και συμμετείχαμε σε ένα καινοτόμο περιβαλλοντικό πρόγραμμα όπου συλλέξαμε περισσότερες πληροφορίες για το Λεοντόψαρο και τη σχέση του ανθρώπου με την ακτή. Ιδιαίτερα σημαντικό ήταν ότι με τη βοήθεια της Δρος Άντρης Ιωάννου Καθηγήτριας στο ΤΕΠΑΚ και της ομάδας της και με τη βοήθεια της τεχνολογίας «βυθιστήκαμε» στη θάλασσα όπου εξερευνήσαμε το Λεοντόψαρο με τη χρήση VR εικονικής πραγματικότητας.

Εικόνα 2: Η συμμετοχή στο πρόγραμμα για το Λεοντόψαρο και την ακτή στο ΚΥΚΠΕΕ.

Η καταστροφή της αλιείας και η οικονομική πτυχή

Διαπιστώσαμε ότι όσο πιο πολύ ζεσταίνεται η Μεσόγειος τόσο πιο πολλά Λεοντόψαρα και άλλα τροπικά είδη θα έρχονται και το περιβαλλοντικό αυτό πρόβλημα θα μεγαλώνει.

Με την εισβολή του Λεοντόψαρου επηρεάστηκαν σε μεγάλο βαθμό οι ψαράδες. Το Λεοντόψαρο τώρα τρώει σε μεγάλες ποσότητες τα ψάρια που αλίευαν οι ψαράδες προηγουμένως με αποτέλεσμα τώρα οι ψαράδες να μην βρίσκουν ψάρια για να ψαρέψουν. Όπως διαπιστώσαμε από τη μελέτη μας κάποιοι ψαράδες καταστράφηκαν οικονομικά και δεν μπορούσαν να ζήσουν πλέον τις οικογένειές τους από το ψάρεμα. Μελετήσαμε την περίπτωση του ψαρά κ. Θεόδουλο που μας περίγραψε πολύ έντονα το πρόβλημα που αντιμετωπίζει.

Ο άνθρωπος μπορεί να βοηθήσει στη λύση

Είναι σημαντικό όμως ότι το Λεοντόψαρο τρώγεται και έτσι μπορεί να αποτελέσει εδώδιμο είδος της αλιείας που να καταναλώνεται από τον άνθρωπο. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι με τον τρόπο αυτό ο πληθυσμός του Λεοντόψαρου στο μέλλον θα μειωθεί και θα επέλθει μια ισορροπία στο θαλάσσιο οικοσύστημα. Επίσης, με τα χρόνια οι επιστήμονες πιστεύουν ότι το Λεοντόψαρο θα αποκτήσει θηρευτές που θα το αναγνωρίζουν και θα το τρώνε ενώ η λεία του θα μπορεί να το εντοπίζει και να το αποφεύγει. Το Τμήμα Αλιείας προσπαθεί με διάφορους τρόπους να προωθήσει το Λεοντόψαρο στην αγορά, για να βοηθήσει τους ψαράδες μας.

Μαθητές σε Δράση ως Περιβαλλοντικοί Πολίτες!

Η ενημέρωση είναι μέτρο το οποίο μπορούμε να εφαρμόσουμε για την αντιμετώπιση του προβλήματος του Λεοντόψαρου. Έτσι, θεωρήσαμε σημαντικό να ενημερώσουμε τους συμμαθητές και συμπολίτες μας γι’ αυτό το θέμα και για το πώς μπορούμε να μειώσουμε τους αριθμούς του Λεοντόψαρου που αυξάνονται με την κλιματική αλλαγή. Γι’ αυτό και δημοσιεύσαμε το άρθρο μας στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και στις Εφημερίδες. Επιπλέον, ετοιμάσαμε ένα ενημερωτικό φυλλάδιο με την εργασία μας και το μοιράσαμε στους συμμαθητές μας ώστε να τους ενημερώσουμε και να τους ευαισθητοποιήσουμε.

Επίσης, ως μαθητική ομάδα στο πλαίσιο της επίσκεψής μας στο περιβαλλοντικό κέντρο ΚΥΚΠΕΕ και με τη βοήθεια των ερευνητών του ΤΕΠΑΚ, σχεδιάσαμε και μελετήσαμε ειδικά ρομπότ τα οποία θα μπορούσαν να συλλέγουν τα Λεοντόψαρα μέσα στις θάλασσες, μειώνοντας έτσι το σοβαρό αυτό περιβαλλοντικό πρόβλημα.

Με την έρευνά μας, πιστεύουμε ότι συμβάλαμε και εμείς, ώστε να ενημερώσουμε για το Λεοντόψαρο και την κλιματική αλλαγή και να βρούμε λύσεις προστατεύοντας τη Μεσόγειο και τον πλανήτη μας.

Μαθητική Ομάδα:

Μέττου Ιωάννα, Γ1

Κάννα Στυλιανή, Γ1

Κυριακίδου Ελπινίκη, Γ1

Υπεύθυνος Εκπαιδευτικός: Δρ Ανδρέας Χατζηχαμπής

Γυμνάσιο Επισκοπής Λεμεσού «Άγιος Ερμογένης»